Η Ενσυναίσθηση στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών

«...Ο καιρός περνούσε κι ενώ τα αδέρφια του γίνονταν όλο και πιο όμορφα, αυτό φαινόταν όλο και πιο άσχημο δίπλα τους.

Τα ζώα του αγροκτήματος το κορόιδευαν, το ίδιο και τα αδέρφια του. Εκείνο στενοχωρημένο, έτρεχε και κρυβόταν κάτω από τα πούπουλα της μαμάς-πάπιας, που ένιωθε τη λύπη του και προσπαθούσε με τα γλυκά της λόγια να το παρηγορήσει:

«Μην στενοχωριέσαι παιδάκι μου και να δεις που όταν μεγαλώσεις, θα γίνεις ο πιο όμορφος κύκνος...»

( Απόσπασμα από το παραμύθι: « Το Ασχημόπαπο»)
Hans-Christian Andersen

Η διαπαιδαγώγηση αρμονικής, δημιουργικής, υψηλά πνευματικής και ηθικής προσωπικότητας, είναι ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε, αναγκαίος και βασικός στόχος της σημερινής μας κοινωνίας. Η αναγκαιότητα της "ηθικής διάπλασης", σ' έναν κόσμο που οι αξίες και τα ιδεολογικά στηρίγματα φαίνονται να καταρρέουν, συνεχώς αυξάνει. Η δυναμική της ζωής, απαιτεί όλο και περισσότερο, ηθικά ακέραιες προσωπικότητες, οι οποίες θα μπορούν ν' αντεπεξέρχονται στις πιο σύνθετες και απρόοπτες καταστάσεις, επιδεικνύοντας στο μέγιστο τις ουμανιστικές τους ικανότητες και αποφάσεις.

Η κοινωνία σήμερα, πρέπει να εστιάσει στην ηθική διαπαιδαγώγηση των μελών της, μέσω ποιοτικών προσεγγίσεων και όχι μέσω απλής αύξησης των μέτρων διαπαιδαγώγησης.

Η ψυχολογία στις ημέρες μας, καλείται ως επιστήμη να συμβάλει στη λύση του τόσο φλέγοντος αυτού ζητήματος διαμόρφωσης ηθικών συνειδήσεων, ανθρωπιστικών συναισθημάτων και ηθικής συμπεριφοράς μέσα από τις μελέτες της για τις ανθρώπινες συγκινήσεις και συναισθήματα.

Η έρευνα του ψυχολογικού φαινομένου της "ενσυναίσθησης", ως ικανότητα να αισθάνεσαι "με" τον άλλο και "για" τον άλλον, να κατανοείς και να προβλέπεις τον κόσμο των εσωτερικών του συγκινήσεων, να επικοινωνείς με τις συναισθηματικές του εμπειρίες και να τον βοηθάς, όταν το έχει ανάγκη, αποτελεί σημαντική προσφορά προς αυτή την κατεύθυνση.

Η ικανότητα για "ενσυναίσθηση", αποτελεί διευκολυντικό παράγοντα για τις διαπροσωπικές σχέσεις, υπό την έννοια της ετοιμότητας και ψυχολογικής ιδιότητας των μελών, να υπεισέρχονται σε αλληλεπίδραση-διάδραση και να σχετίζονται με τους άλλους, μέσα από ανθρωπιστικά ιδεώδη.

Έτσι άλλωστε εξηγείται και η εμφάνιση πληθώρας μελετών γύρω από αυτό το θέμα στη διεθνή βιβλιογραφία, πολλών κλάδων της ψυχολογίας, όπως: της αναπτυξιακής, κλινικής, ιατρικής, κοινωνικής, ψυχολογίας της προσωπικότητας και ψυχολογίας της τέχνης και δημιουργίας.

Θεωρητικά και πειραματικά δίνει τη δυνατότητα να προσεγγισθεί ένα από τα δυσκολότερα θεωρητικά προβλήματα της ψυχολογίας, η σχέση ανάμεσα στην προσωπικότητα, τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις.

Ως εκ τούτου, σαν εκπαιδευτικός, αλλά πάνω απ' όλα σαν άνθρωπος, αντιλαμβάνομαι το πόσο διαφορετική, πιο ουσιαστική, πιο "ηλιόλουστη" και πιο ελπιδοφόρα για το μέλλον μας θα ήταν η διδασκαλία και η ζωή μας γενικότερα, αν την άγγιζε το "μαγικό ραβδάκι" της ενσυναίσθησης. Πόσο πιο ανθρώπινος θα ήταν διαμορφωμένος ο κόσμος μας, αν βρίσκαμε το χρόνο και τη διάθεση, να "παγώσουμε" - έστω για λίγο - τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς της καθημερινότητάς μας και να αφουγκραστούμε το συνάνθρωπό μας, με το να γίνουμε κοινωνοί των εμπειριών και βιωμάτων του, με σκοπό να τον κατανοήσουμε καλύτερα και ενδεχομένως να τον βοηθήσουμε στην επίπονη πορεία της αυτοπραγμάτωσής του.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν είναι δυνατό να συντελεστεί από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά οικοδομείται λιθαράκι-λιθαράκι από τα σχολικά χρόνια του ανθρώπου, με την πολύτιμη συμβολή του εκπαιδευτικού, ο οποίος, με το σεβασμό στη διαφορετικότητα, τη συνεργασία, το διάλογο, τις θερμές διαπροσωπικές σχέσεις και την αλληλεπίδραση, δημιουργεί εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, στα οποία ευδοκιμεί η ενσυναίσθηση.

Ας κλείσουμε, λοιπόν, με την ευχή να διδάσκουν όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί στο μέλλον με ενσυναίσθηση, παραφράζοντας τους παρακάτω στίχους του Γιάννη Ρίτσου:

"... Αν όλα τα παιδιά της γης,
πιάναν γερά τα χέρια, κορίτσια-αγόρια
στη σειρά και στήνανε χορό, ο κύκλος
θα γινότανε πολύ-πολύ μεγάλος
κι'ολόκληρη τη γη μας θ'αγκάλιαζε θαρρώ..."
(Πρωτότυποι στίχοι Γιάννη Ρίτσου)

"... Αν όλοι οι δάσκαλοι της γης,
νιώθαν τους μαθητές τους,
λυπούνταν, χαίρονταν μ'αυτούς,
συνέχεια στο σχολειό, η τάξη θα
γινότανε μεμιάς παραμυθένια κι' όλους
τους μαθητές της θ'αγκάλιαζε θαρρώ..."
(Παράφραση)

Βίκυ Καλοφωτιά